انواع باد در گویش مردم راور
انواع باد در گویش مردم راور
حکمت وزیدن باد رقصاندن شاخهها نیست، بلکه امتحان ریشههاست.
باد چیست؟
باد، جریان هوایی است که از مراکز پرفشار به طرف مراکز کم فشار به حرکت در میآید. هر چه شیب فشار (تفاوت فشار) بین دو نقطه بیشتر باشد شدت جریان هوا نیز بیشتر خواهد بود. تفاوت فشار دو نقطه را "گرادیان فشار" میگویند.
باد یکی از پدیدههای جوی است که تاثیر مستقیمی بر آب و هوای مناطق مختلف جهان دارد. به همین دلیل مطالعه در بارهی آن همواره مورد توجه بوده است.
واحد سرعت باد در هواشناسی "نات" میباشد که هر نات برابر با نیم متر بر ثانیه است.
بادها را به انواع و دستههای مختلفی تقسیمبندی میکنند. برای نمونه یکی از این تقسیمبندیها به شکل زیر است:
1. بادهای آلیزه (تجارتی)
۲. بادهای موسمی
3. بادهای محلی
۴. نسیم دریا و خشکی
۵. بادهای کوه و دره
۶. فون(Foehn)
باد فون: باد گرم و خشكي است كه در سمت پشت به باد يك پشتهی كوهستاني بروز ميكند و اين نام منشاء خود را از آلپ گرفته است. آتش سوزی در جنگلها و مراتع از نشانههای این باد است.
اما مردم در هر شهر و منطقه بنا به وضعیت جوی، فرهنگی، اجتماعی و . . . ممکن است بادها را به گونههای متفاوت و مختلفی تقسیمبندی و نامگذاری کنند.
در این پست سعی کردم در حد توانم تقسیمبندی این پدیدهی جوی را در شهر راور و به گویش محلی مردم این خطه از سرزمین کهن ایران برای شما قرار دهم. امیدوارم مورد توجه و استفاده قرار گیرد.
از دوستان عزیز همشهری خودم درخواست دارم در جهت رفع نقایص و بهبود مطالب مرا یاری فرمایند.
سرافراز باشید.
ستاره سهیل
باد قبله: وزش باد از سمت قبله (مغرب). درفصل زمستان وزش آن باعث گرمی هوا شده و اعتقاد بر این است اگر بعد از وزیدن این باد، باران یا برف نبارد هوا به شدت سرد میشود و باد بیابان شروع به وزیدن میکند و اصطلاحا میگویند بادها برگشت. (تجربه هم همین را ثابت کرده است)
باد بیابون (بیابان): باد نسبتاً سردی که در فصل زمستان از سمت شمال یا شمال شرقی (سمت کویر) میوزد. (در تابستان به آن روز باد میگویند)
شِو باد (šew bãd)، شَب باد: در فصل تابستان از هنگام سحر بادی ملایم از سمت جنوب یا جنوب شرقی میوزد که به آن شِو باد (šew bãd) میگویند. وزش این باد گاه تا حدود ساعت 8 یا 9 صبح ادامه دارد.
بادِ پا روز (bãd e pã rooz): به مرور که به طلوع خورشید نزدیک میشویم و مدت کمی پس از طلوع خورشید، باد ملایمی از سمت مشرق به سمت مغرب و درست در امتداد مسیر حرکت فرضی خورشید میوزد که به "باد پا روز" مشهور است. این باد نسیمی ملایم است و معمولا تا یک ساعت پس از طلوع آفتاب ادامه دارد.
(در گویش راوری در برخی موارد از واژهی روز به جای خورشید استفاده میشود. مانند: "روز زد" - به جای خورشید طلوع کرد. یا "روز به کو رفت" - به جای خورشید غروب کرد و امثال آن)
روز باد: تقریباً از ساعت ۹ به بعد حهت وزش باد از سمت شمال به جنوب تغییر میکند و سرعت آن نیز افزایش مییابد که در این حالت به آن روز باد گفته میشود.
شِمال باد، شِمال، شمالو (šemãlu): نسیم خنک و ملایمی که معمولا در فصل تابستان از سمت شمال میوزد.
کَج باد: در مناطق کوهستانی و مناطقی که اطراف آن به وسیلهی موانع طبیعی یا مصنوعی محدود است، وزش باد از سمتی خاص تداوم ندارد و هر لحظه جهت آن تغییر میکند که به آن کج باد میگویند.
تَف باد (taf bãd): باد بسیار گرم و سوزانی که در تابستان از سمت شمال (سمت کویر) میوزد. به این باد لِوار (levãr) هم گفته میشود.
کُلول باد (kolool bãd)، گُلول باد، گُلولِه باد، لولِه باد: گردباد
دولَخ باد (doolax bãd): باد شدید همراه با گرد و خاک
چَغمون (čaγmun): باد بسیار سرد و سوزنده و نسبتاً شدیدی که در فصل زمستان از سمت شمال میوزد و در بعضی موارد دانههای کوچک باران یا برف را نیز به همراه دارد.
سوز (suz): باد سرد، خشک و سوزندهای که در فصل زمستان از سمت شمال میوزد یا یادی که از روزنهای در و دیوار به داخل ساختمان یا محل استراحت نفوذ میکند.
طوفون باد (tufun bãd)، طوپون باد (tupun bãd): طوفان یا باد شدید
باد بارِش (bãd bãreš): وزش باد نسبتا شدید همراه با باریدن باران. (بیشتر در فصل بهار این اتفاق میافتد)
باد گوجری (bãd e gujeri): در روستاهای طرز (tarz) و فیضآباد در فصل زمستان باد بیابان از سمت شمال میوزد و چون روستای گوجر (gujer) یا کوهجهر (kuhjehr) درسمت شمال این روستاها قرار دارد و در واقع این باد سرد از سمت روستای یاد شده به طرز و فیضآباد میرسد به آن باد گوجری میگویند. (این اصطلاح فقط در روستای طرز و روستاهای منطقه فیضآباد به کار میرود)
باد کِشال (bãd kešãl): وزیدن بادهای نسبتا شدید همراه با گرد و خاک. روزهایی که وضعیت جوی وزش باد و گرد و خاک است گویند هوا باد کشال است.
بِلا (belã): بادی که بسیار شدید است و در اثر وزیدن آن خساراتی به بار میآید یا احتمال به بار آمدن خسارت وجود دارد. (شدیدتر از طوفان باد)
باد وَر کِردَن (bãd varkerdan): شروع به وزیدن کردن باد. (باد وَر کِرد= باد شروع به وزیدن کرد)
باد اُفتید (bãd oftid): وزش باد متوقف شد.
پایه باد (pãye bãd): یک بار وزیدن باد که ممکن است از چند ثانیه تا چند دقیقه به طول انجامد. سپس هوا نسبتا آرام و مجددا باد شروع به وزیدن میکند.
باد بُشک (bãd bošk): همان باد است. (کلمه بُشک اضافه است و معنی خاصی برای آن پیدا نکردم. در واقع گاهی به جای اینکه بگویند هوا آرام است، میگویند باد بُشکی نمیاد)
پِناباد (penãbãd): محلی که معمولا رو به آفتاب است و شما را از وزش باد سرد زمستان در امان نگه میدارد. مانند پشت یک سنگ، پشت یک دیوار، داخل یک گودال کوچک و . . .
هُشِ باد (hoš e bãd) یا هُشو باد (hošu bãd): نسیم، یک بار وزیدن ملایم باد. بادی که به ملایمت میوزد و تداوم ندارد.
بادا وَرگَشت (bãdã vargašt): در فصل زمستان و پاییز بعد از وزیدن باد قبله که ممکن است چند روز هم به طول بینجامد، چنانچه نزولات آسمانی مانند باران یا برف نبارد، جهت باد عوض شده و باد بسیار سرد و استخوان سوزی از سمت کویر (شمال) شروع به وزیدن میکند که اصطلاحاً میگویند: "بادا ورگشت" یعنی بادها بازگشتند.
زیر باد: سمتی که به آن طرف باد میوزد.
بالا باد: سمتی که از آن طرف باد میوزد.
پُش(ت) وَر باد: حرکت کردن یا ایستادن به گونهای که باد از سمت پشت به ما طرف ما بوزد.
رو وَر باد، سینِه. باد: ایستادن یا رفتن به سمتی که باد از رو به رو میوزد.
بَر وَر باد: ایستادن یا حرکت کردن به گونهای که باد از سمت چپ یا راست به سمت شما میوزد.
کُتِ باد: محلی که در اکثر مواقع و ایام در آنجا باد میوزد.
باد اِشکَن: عارضهی طبیعی یا مصنوعی مانند تپه، سنگ بزرگ، صخره، دیوار، گودال و . . . که مسیر باد را تغییر دهد یا مانع وزیدن مستقیم باد شود.
سِرِ باد: محل یا منطقهای که بیشتر ایام باد میوزد.
سهیل بعد از شعرای یمانی پرنورترین ستاره آسمان است. وضعیت ستاره سهیل طوری است که پس از طلوع، تا ارتفاع کمی از افق بالا آمده، دوباره سر خم می کند و در افق پنهان می شود (غروب می کند). که اگر افق کاملا" باز باشد می توان آن را در مدت کوتاهی مشاهده کرد. دیدن ستاره سهیل کار ساده ای نیست، و مدت زمانی که این ستاره قابل مشاهده است بسیار کوتاه است.