ویژگیهای سخن
ویژگیهای سخن
1. الهی بودن
این سخن هم‌چون ستاره است و قَمَر
لیک بی‌فرمان حق، نَدْهد اثر
مولوی
2. نرم و لیَّن
سخن، نرم و لطیف و تازه می‌گوی
نه بیرون از حدّ و اندازه می‌گوی
عطار
3. نظام‌مندی سخن
سخن را مَطلَع وَ مقطَع بباید
که پُر گفتن ملالت می‌فزاید
نظامی
4. سنجیده سخن گفتن
نباید سخن گفت ناساخته
نشاید بریدن، نینداخته
تأمل کنان در خطا و صواب
بِه از ژاژخایانِ حاضر جواب
سعدی
5. پرهیز از تکرارگویی
سخن گر چه دلبند و شیرین بُوَد
سزاوار تصدیق و تحسین بُوَد
چو یک بار گفتی، مگو باز پس
که حلوا چو یک بار خوردند، بس
سعدی
6. کوتاه گویی
سخن کم گوی تا در کار گیرند
که در بسیار، بد بسیار گیرند
نظامی
7. زیبا سخن گفتن
نطق زیبا زِ خامُشی بهتر
ور نه در جان، فرامُشی بهتر
سنایی
8. دُرگویی نه پُرگویی
دَر سخن دُر ببایدت سُفتن
ور نه گُنگی بِه از سخن گفتن
گُنگ اندر حدیث کم آواز
بِه که بسیار گوی بیهُده تاز
گوی سوی همه سخن‌ها دار
آن‌چه زو بِه، درون جان بنگار
سنایی
9. با صواب سخن گفتن
تا ندانی که سخن عینِ صواب است مگوی
و آن‌چه دانی که نه نیکوش جواب است، مگوی
سعدی
10. هوش‌مندانه سخن گفتن
ندهد مرد هوش‌مند جواب
مگر آن‌گه کز او سوال کنند
گر چه بر حق بُوَد فراخ سخن
حمل دعویش بر مُحال کنند
سعدی
پانویس:
لین: نرم، روان
مَطلَع و مقطع: آغاز و پایان
پُر گفتن: زیاده گویی
صواب: راست، درست
ژاژ خاییدن: بیهوده و لغو گفتن. جفنگ گفتن. حرف مفت زدن
سُفتن: سودن، ساییدن، سوراخ کردن، (دُر سفتن یعنی دُر و مروارید را تراش دادن، ساییدن و سوراخ کردن که زحمت فراوانی دارد)
بیهُده: بیهوده
فراخ سخن: پُر گوی، بسیار گوی، بیهوده گوی، پر حرف
سهیل بعد از شعرای یمانی پرنورترین ستاره آسمان است. وضعیت ستاره سهیل طوری است که پس از طلوع، تا ارتفاع کمی از افق بالا آمده، دوباره سر خم می کند و در افق پنهان می شود (غروب می کند). که اگر افق کاملا" باز باشد می توان آن را در مدت کوتاهی مشاهده کرد. دیدن ستاره سهیل کار ساده ای نیست، و مدت زمانی که این ستاره قابل مشاهده است بسیار کوتاه است.