ستاره سهيل در كوير تنهايي شهر راور

توضیح یک بازی محلی راوری

بازی "سنگ شیشو" یا همون "یه قل دو قل"

     بازی "یه قل دو قل" که در راور به آن "سنگ شیشو" (sang shishu) می‌گویند از بازی‌های محلی است که با شور و شعف خاصی، بیش‌تر توسط نوجوانان و گاهی نیز کودکان و جوانان انجام می‌گرفت. امروزه با توجه به پیشرفت علم و استفاده‌ی همه جانبه از فضاهای مجازی، این بازی می‌رود که فراموش شود. بنابراین وظیفه‌ی خود می‌دانم تا جایی که اطلاعات و توان دارم از فراموش شدن آن جلوگیری نمایم.

     این بازی به روش‌های گوناگون و با تعداد افراد و سنگ‌های متفاوت انجام می‌گیرد.

     در این پست و شاید پست‌های بعدی سعی می‌کنم روش‌های مختلف این بازی را تا جایی که در توان دارم برای شما بازگو کنم.

تعداد بازیکنان:

     تعداد افراد شرکت کننده حداقل دو نفر است. حداکثر افراد شرکت کننده هم می‌تواند نهایتا تا شش نفر باشد. البته تعداد بیش‌تر هم مانعی در انجام بازی نیست.

سن بازیکنان:

     سن شرکت کنندگان از سنین هفت، هشت سالگی یعنی زمانی که اعضای بدن به هماهنگی کامل رسیده‌اند به بالا و تا زمانی که دست‌ها و چشم‌ها و کلا اعضای بدن انسان توان فعالیت داشته باشند قابل اجرا است.

زمین بازی:

     محوطه‌ی بازی باید زمینی صاف و معمولا خاکی، بدون سنگ و بدون فرش باشد تا دست بازیکنان کمتر آسیب ببیند و بازی با کیفیت مطلوب برگزار شود. روی زمین آسفالت و یا انواع کف پوش‌های دیگر هم امکان بازی وجود دارد اما دو اشکال عمده پیش می‌آید. نخست آسیب رسیدن به دست و انگشتان بازیکنان و دوم به دلیل این‌که سنگ‌ها روی سطوح صاف و صیقلی سُر می‌خورند و می‌لغزند بنابراین از کیفیت بازی کاسته می‌شود. بازیکنان به شکل دایره نشسته و محوطه بازی را محصور می‌کنند.

نحوه‌ی اجرای بازی:

     بازی به دو صورت فردی و گروهی و به دو صورت تک مرحله‌ای و چند مرحله‌ای قابل اجراست.

هدف بازی:

     هدف از انجام این بازی علاوه بر سرگرمی و پرکردن اوقات فراغت، ایجاد و افزایش حس همکاری و تعاون بین بازیکنان هم گروه، ایجاد حس رقابت بین بازیکنان و گروه‌ها، ایجاد هماهنگی بین دست و چشم، تقویت حرکات موزون دست‌ها و سایر اندام، پرورش خلاقیت ذهنی، پرورش و تقویت مفاهیم ریاضیات و شمارش می‌باشد.

ابزار مورد نیاز:

     بسته به نوع بازی انتخابی، تعدادی سنگ کوچک و ترجیجاً گرد در اندازه‌ی فندق.

شرح بازی:

     یک نوع از بازی که مراحل متعدد دارد و مرحله مرحله بالا می‌رود و برنده کسی است که مراحل را زودتر به پایان برساند.(این نوع بازی تیمی نیست و هر نفر به تنهایی با سایر بازیکنان رقابت می‌کند)

نوع دیگری از بازی که فقط یک مرحله دارد و جمع‌آوری تعداد سنگ‌ها نشانه‌ی بردن یا باختن و کسب امتیاز است و این مرحله بارها و بارها تکرار می‌ شود. (این نوع بازی می‌تواند به صورت تیمی یا انفرادی انجام گیرد)

در این پست شرح بازی تک مرحله‌ای را بیان می‌کنم.

     در این نوع بازی هر شرکت کننده تعدادی سنگ برای خودش آماده می‌کند که  حداقل تعداد سنگ برای هر نفر هشت عدد است و بازی را نیز به همین دلیل هَشتیو (hashtiyu) می‌گویند. اما تا دوازده، شانزده و حتی بیست و چهار سنگ هم می‌توان استفاده کرد. در هر صورت تعداد سنگ‌ها مضربی از عدد چهار است. هر چه تعداد شرکت کنندگان بیش‌تر باشد، تعداد سنگ‌ها کمتر می‌شود اما نمی‌تواند از حداقل (هشت سنگ) کمتر باشد. اگر تعداد بازیکنان زوج باشد می‌توانند تیم‌های دو نفره یا سه نفره تشکیل دهند. معمولا تیم‌ها دو نفره است و بازی با چهار یا شش نفر انجام می‌شود. در بازی تیمی، مجموع سنگ‌های جمع‌آوری شده توسط اعضای تیم ملاک محاسبه‌ی امتیاز است. اما اگر بازی انفرادی باشد هر کس به هر مقدار سنگ که جمع‌آوری کرد امتیاز می‌گیرد.

نوبت بندی برای شروع بازی:

     برای نوبت بندی، قبل از شروع بازی یکی از بازیکنان مقداری از سنگ‌ها یا تمام سنگ‌های بازی را (بر اساس توافق بین بازیکنان) در دو مشت خود نگه داشته آن‌ها را به هوا پرتاب می‌کند و سپس سعی می‌کند با پشت یکی از دست‌های خود تعدادی از آن‌ها را نگه داشته و نگذارد به زمین بریزند. سپس سنگ‌های پشت دست خود را مجددا به هوا پرتاب کرده و قبل از رسیدن آن‌ها به زمین با همان دست هر تعداد را که بتواند در مشت می‌گیرد. به این کار "مِنو کِردَن" (menu kerdan) می‌گویند و هر تعداد سنگی که در دست بازیکن باقی می‌ماند نشانه‌ی یک مَن است. به همین ترتیب همه‌ی بازیکنان این کار را تکرار می‌کنند و در نهایت شروع کننده‌ی بازی کسی است که توانسته تعداد سنگ بیش‌تری در دست خود نگه دارد و نوبت بقیه هم بر اساس تعداد سنگ‌هایشان مشخص می‌شود.

اجرای بازی:

     برای شروع بازی، باز هم به همان ترتیب "مِنو کِردَن" شروع کننده‌ی بازی اقدام می‌کند. در این مرحله حداقل باید بتواند بعد از پرتاب مجدد سنگ‌ها به بالا یک سنگ را بگیرد. در غیر این صورت باخته و باید بازی را به نفر دوم واگذار نماید.

     پس از این کار یکی از سنگ‌هایی را که در دست دارد به هوا پرتاب کرده و هم‌زمان سعی می‌کند با همان دست خود هر تعداد از سنگ‌های روی زمین را که می‌تواند برداشته و مجددا سنگ پرتاب شده را که در حال فرود است با همان دست بگیرد. وقتی تعداد سنگ‌های موجود در دستش به بیش‌تر از چهار عدد رسید، چهارتا از آن‌ها را بدون کمک از دست دیگرش روی زمین انداخته یا در دست دیگرش می‌ریزد و به کناری می‌گذارد. تا این‌جا یک امتیاز برای خود یا تیمش ذخیره می‌شود. بازی به همین شکل ادامه پیدا می‌کند تا یکی از مواردی که به باختن یا به زبان محلی سوختن بازیکن منجر می‌شود پیش آید. در آن صورت نفر دوم و به همین ترتیب تا نفرات آخر، بازی ادامه پیدا می‌کند تا دیگر هیچ سنگی روی زمین بازی باقی نماند. ممکن است در طول یک مرحله، چندین بار نوبت بازی به یک نفر برسد و نیز ممکن است نفر شروع کننده بدون باخت بازی را در آن دور یا حتی چندین دور به پایان ببرد. در پایان هر دور سنگ‌های جمع‌آوری شده توسط بازیکنان یا اعضای تیم چهارتا چهارتا شمرده می‌شود. اگر همه به تعداد سنگ‌های خودشان داشته باشند، بازی مساوی است و هیچ برد و باختی در کار نبوده است. اما اگر یکی از تیم‌ها یا افراد تعداد بیش‌تری سنگ جمع و ذخیره کرده باشد، قاعدتا یکی دیگر از تیم‌ها یا افراد، تعداد کمتری دارد و آن فرد یا گروهی که کم‌تر دارند به اندازه‌ی هر چهار سنگی که کم‌تر دارند یک امتیاز کم دارند که بنا به قرارداد یا در همان مرحله تنبیه می‌شوند و یا پس از اجرای چند مرحله از بازی امیتازات محاسبه شده و در نهایت برنده و بازنده مشخص می‌شوند. معمولا برای بازنده به ازای هر امتیاز کم‌تر یک ضربه لنگ کفش یا ضربه‌ای با دست که بر کف دستش می‌زنند تنبیه در نظر گرفته می‌شود.

     بازی تا جایی ادامه پیدا می‌کند که افراد شرکت کننده حوصله داشته باشند. ممکن است تعدادی از افراد صحنه‌ی بازی را ترک کنند و چند نفر باقی مانده بازی را ادامه دهند. در نهایت وقتی تعداد بازیکنان از دو نفر کم‌تر شد، عملا بازی اتمام یافته است.

مواردی که به باختن یا سوختن بازیکن منجر می‌شود:

1. در ابتدای بازی وقتی سنگ‌های پشت دستش را به هوا پرتاب می‌کند اگر هنگام بازگشت یکی یا تعدادی از آن‌ها از دستش رها شوند و به زمین بیفتند.

2. اگر سنگ به هوا پرتاب شده را نتواند بگیرد و سنگ به زمین بیفتد.

3. اگر هنگام جدا کردن چهارتا از سنگ‌هایی که در مشت بازیکن است یکی یا تعدادی از آن‌ها بر زمین بیفتند.

4. اگر در شمارش چهار اشتباه کند و تعداد کم‌تر یا بیش‌تر از چهارتا از سنگ‌های در مشتش را از بقیه جدا کند.

5. جِروندِنو (jerundenu) اگر هنگام برداشتن سنگی از زمین سنگ یا سنگ‌های مجاور آن در اثر برخورد دست بازیکن تکان بخورند.

6. ناوَردارو (navardaru) اگر بازیکن قصد کند سنگی را بردارد اما موفق به این کار نشود.

7. دو بَر یا دِبَل چاقو (dobar, debal chaqu) هنگامی که سنگ به هوا پرتاب شده در دست بازیکن فرود آمد ممکن است در اثر برخورد به سنگ‌های در مشت وی، مجددا به هوا پرتاب شده و بازیکن دوباره هم بتواند آن را بگیرد. اما این مورد یکی از مواردی است که باعث باخت یا سوختن می‌شود.

     موارد یک تا پنج قطعا به سوختن یا باختن بازیکن منتهی می‌شود، اما مورد شش و هفت بین بازیکنان قراردادی است که می‌تواند منجر به باخت بشود یا نشود.

قوانین و مقررات بازی:

     این بازی داور ندارد و هنگامی که یک نفر در حال بازی است بقیه‌ی نفرات حرکات او را زیر نظر گرفته و داوری را خودشان برعهده دارند.

     ممکن است سنگ‌ها به گونه ای روی هم قرار بگیرند که برداشتن سنگی از آن‌ها بدون تکان خوردن بقیه امکان نداشته باشد. در این صورت بین بازیکن در حال بازی و نفرات بعدی توافقی حاصل می‌شود. به این صورت که بازیکن در حال بازی با پرتاب سنگ بازی به هوا، سنگ‌های روی زمین را با دست پخش می‌کند و سپس سنگ پرتاب شده را می‌گیرد در این حالت طبق قانون شماره 5 (جِروندِنو) سوخته است. اما به دلیل کمک به نفرات بعدی، به عنوان جایزه چهار عدد سنگ از نفر بعدی جایزه می‌گیرد.

     در ابتدای بازی اگر تعداد زیادی سنگ بر پشت دست بازیکن قرار گیرد به طوری که احتمال دهد اگر همه‌ی آن‌ها را به هوا پرتاب کند، یکی یا تعدادی از آن‌ها به زمین بریزند و باعث سوختن او شوند، در این حالت می‌تواند بدون کمک گرفتن از دست دیگر، هر تعداد از سنگ‌ها را که خواست با آرامی و به صورت یکی یکی از پشت دست خود در هر گوشه از محوطه‌ی بازی به زمین بیندازد. اگر در هر حرکت بیش‌تر از یک سنگ از پشت دستش بیفتد منجر به باخت وی می‌شود.

     هرگاه تعداد سنگ‌های بازی به قدری زیاد باشد که برای شروع بازی نتوان همه‌ی آن‌ها را در دست قرار داد، بازیکنان توافق می‌کنند تعدادی از آن‌ها (مثلا شانزده یا بیست عدد) در دست بازیکن شروع کننده قرار گیرد و بقیه را اندکی به هوا پرتاب می‌کنند تا به زمین بریزند. بنابراین در هر دور از بازی، همان تعداد سنگ توافق شده در دست بازیکن آغازگر بازی قرار می‌گیرد.

     عملیات شروع بازی که با پرتاب سنگ‌ها به هوا و گرفتن آن‌ها در پشت دست و باز پرتاب و گرفتن در مشت، که منجر به پراکنده شدن همه‌ی سنگ‌ها در محوطه‌ی بازی می‌شود را دُور (dowr) ریختن یا گوسّه (gosse) می‌گویند. بهترین دور ریختن (dowr rikhtan) یا گوسّه (gosse) زمانی است که سنگ‌ها با فاصله از هم روی زمین قرار گیرند به طوری که برداشتن آن‌ها راحت و بدون دغدغه باشد.

     در اطفال و کودکانی که هنوز توانایی جسمی کاملی در استفاده از دست ندارند منو کردن و عملیات شروع بازی با دو دست انجام می‌شود. یعنی سنگ‌ها را که به هوا پرتاب کرد، دو دست خود را به هم چسبانیده و به کمک پشت دست تعدادی سنگ را نگه می‌دارد و مجددا که به هوا پرتاب می‌کند با کف دو دست آن‌ها را می‌گیرد.

     سایر قوانین هم در بازی اطفال کم سن و سال به طور کامل رعایت نمی‌شود.

منتظر توضیح "بازی مرحله‌ای" باشید

و با نظرات خود یاری کنید اشتباهات و نواقص کار را اصلاح کنم

یا حق

ستاره سهیل